Przystąpienie do strefy euro to proces otwarty i oparty na określonych zasadach. Sprawozdanie sporządzono w oparciu o kryteria konwergencji, czasami nazywane „kryteriami z Maastricht”, określone w art. 140 ust. 1 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE). Kryteria konwergencji obejmują: stabilność cen, zdrowe finanse publiczne, stabilność kursu wymiany oraz konwergencję długoterminowych stóp procentowych.
W sprawozdaniu stwierdzono, że państwa członkowskie objęte sprawozdaniem, wykazują zróżnicowane wyniki pod względem nominalnej konwergencji. Żadne z tych państw nie spełnia w tej chwili wszystkich kryteriów warunkujących przyjęcie wspólnej waluty. Bułgaria jest jedynym krajem, który spełnia wszystkie kryteria z wyjątkiem jednego i którego ustawodawstwo krajowe można uznać za zgodne z przepisami unii gospodarczej i walutowej.
Wnioski zawarte w sprawozdaniu są następujące:
- Szwecja spełnia kryterium stabilności cen.
- Bułgaria i Szwecja spełniają kryterium dotyczące finansów publicznych, oczekuje się, że Czechy spełni je na podstawie sprawozdania Komisji z dnia 19 czerwca sporządzonego na podstawie art. 126 ust. 3.
- Bułgaria, Czechy i Szwecja spełniają kryterium konwergencji długoterminowych stóp procentowych.
- Bułgaria spełnia kryterium kursu walutowego. Żadne z pozostałych państw członkowskich nie uczestniczy w mechanizmie kursowym (ERM II); natomiast przed przystąpieniem do strefy euro wymagane jest co najmniej dwuletnie uczestnictwo w tym mechanizmie bez poważnych napięć związanych z walutą.
Ocenę Komisji uzupełnia sprawozdanie z konwergencji sporządzone przez Europejski Bank Centralny (EBC), które opublikowano również w dniu dzisiejszym.
Ogólna ocena gotowości
W sprawozdaniu stwierdzono, że ustawodawstwo Bułgarii można – z zastrzeżeniem warunków i interpretacji określonych w sprawozdaniu z konwergencji – uznać za zgodne z prawem UE. W pozostałych pięciu zbadanych państwach członkowskich UE spoza strefy euro ustawodawstwo krajowe w obszarze polityki pieniężnej nie jest w pełni zgodne z prawodawstwem unii gospodarczej i walutowej.
Komisja przeanalizowała także dodatkowe czynniki wymienione w Traktacie, które należy uwzględnić w ocenie trwałości konwergencji. Z analizy tej wynika, że państwa członkowskie niebędące częścią strefy euro są, ogólnie rzecz biorąc, dobrze zintegrowane z UE pod względem gospodarczym i finansowym. Niemniej jednak, niektóre z nich borykają się z makroekonomicznymi trudnościami lub stają przed wyzwaniami dotyczącymi otoczenia biznesowego oraz ram instytucjonalnych, które mogą stwarzać ryzyko dla trwałości procesu konwergencji.
Na ocenę konwergencji przedstawioną w przedmiotowym sprawozdaniu wpłynęło kilka poważnych wstrząsów gospodarczych minionych dwóch lat, a także zmiany o charakterze politycznym, jakie zaszły w tym czasie. Rosyjska wojna napastnicza przeciwko Ukrainie zakłóciła funkcjonowanie światowego rynku energii i łańcuchów dostaw, powodując rekordowy wzrost cen energii w 2022 r. Gospodarka UE wykazała się niezwykłą odpornością i skutecznie zmniejszyła swoją zależność od rosyjskich paliw kopalnych, ograniczając tym samym negatywny wpływ tych zdarzeń na działalność gospodarczą. Inflacja ogólna w UE osiągnęła szczytowy poziom w 2022 r., na co wpłynęła presja cen energii, żywności i innych towarów. Gwałtowny wzrost cen energii w 2022 r. skłonił wiele państw członkowskich do podjęcia nadzwyczajnych środków wsparcia w obszarze energii, które pozwoliły im złagodzić skutki gospodarcze i społeczne tego wzrostu.
W 2023 r. gospodarka UE straciła dynamikę, na co wpłynęła erozja siły nabywczej gospodarstw domowych, ograniczone otoczenie zewnętrzne i zaostrzone warunki finansowania. Ponieważ ceny energii obniżyły się, a zaostrzenie polityki pieniężnej przyniosło efekty, roczna inflacja HICP w UE gwałtownie spadła.
Jednocześnie wsparciem dla istotnych reform i inwestycji w wielu różnych obszarach polityki w UE jest nieprzerwane wdrażanie Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (RRF) oraz programów polityki spójności, przyczyniając się do stabilności finansów publicznych. Nowe ramy zarządzania gospodarczego w dalszym ciągu wspierają długookresową zdolność obsługi zadłużenia i wzrost gospodarczy.
Eurobarometr: ogólne poparcie dla euro w państwach członkowskich spoza strefy euro
Według najnowszego badania Eurobarometru większość obywateli (59 proc.) w państwach członkowskich spoza strefy euro uważa, że wspólna waluta wywarła pozytywny wpływ na państwa członkowskie, które już ją stosują. Większość (53 proc.) uważa również, że wprowadzenie euro miałoby pozytywne skutki, zarówno dla ich kraju, jak i dla nich osobiście (56 proc.).
Ogółem 58 proc. respondentów opowiada się za wprowadzeniem euro. Wsparcie jest szczególnie wyraźne w Rumunii (77 proc.) i na Węgrzech (76 proc.), a następnie w Szwecji (55 proc.), Czechach (49 proc.), Bułgarii (49 proc.) i Polsce (47 proc.). Pozytywne postrzeganie euro rośnie przede wszystkim w Czechach – o 6 punktów procentowych w porównaniu z ubiegłym rokiem.
Bułgaria jest natomiast krajem, w którym wysoki odsetek obywateli (71 proc.) uważa, że euro zostanie wprowadzone w ciągu pięciu lat. 64 proc. Bułgarów sądzi, że wprowadzenie euro spowoduje wzrost cen, natomiast 44 proc. (wzrost o 2 punkty) twierdzi, że wprowadzenie euro miałoby pozytywne skutki dla ich kraju.
Kontekst
Sprawozdanie z konwergencji sporządzone przez Komisję Europejską stanowi podstawę kierowanego do Rady wniosku Komisji dotyczącego decyzji UE w sprawie przyjęcia euro przez dane państwo członkowskie.
Sprawozdanie z konwergencji sporządzane przez Komisję Europejską jest odrębne od sprawozdania EBC o konwergencji, ale jest publikowane jednocześnie z tym sprawozdaniem.
Sprawozdania te są publikowane co dwa lata lub na specjalne żądanie państwa członkowskiego w celu dokonania oceny jego gotowości do przystąpienia do strefy euro, np. odnośnie do Łotwy w 2013 r.
Wszystkie państwa członkowskie, z wyjątkiem Danii, są prawnie zobowiązane do przyjęcia wspólnej waluty. Dania wynegocjowała w traktacie z Maastricht tzw. klauzulę opt-out w związku z czym nie jest objęta sprawozdaniem.
Badanie Eurobarometr Flash 548 przeprowadzono w maju 2024 r. w sześciu państwach członkowskich spoza strefy euro, które są prawnie zobowiązane do przyjęcia euro: w Bułgarii, Republice Czeskiej, na Węgrzech, w Polsce, Rumunii i Szwecji.
Więcej informacji
Sprawozdanie z konwergencji z 2024 r. – pytania i odpowiedzi
Komisja Europejska, Sprawozdanie z konwergencji 2024 r.
Sprawozdanie EBC o konwergencji, 2024 r.
